Ubiór ze swojego typowo funkcjonalnego znaczenia, dość szybko przekształcił się w dobra okazję na zaprezentowanie się społeczeństwu, jego olśnienia i zachwycenia.
Hennin
W średniowieczu europejskie kobiety chętnie kopiowały ubiór z dalekiego i bliskiego wschodu, jednak nie ze względu na ich przydatność, ale właśnie nowość i niespotykaną wcześniej nigdzie indziej formę. Noszone przez kobiety czepce, służyły ochronie przed słońcem, ale także obyczaj nakazywał zakrywać niewiastom głowy. Jednak w połowie XV wieku na dworze francuskim i burgundzkim zaczęły pojawiać się dość dziwne i wymyślne czepce, które nie miały już nic wspólnego z pełnioną funkcją. Były to stożkowate, podłużne nakrycia głowy najczęściej z płótna, które na czubku miały przytwierdzony muślinowy welon. Najprawdopodobniej wywodził się z nakryć głowy duchownych Bliskiego Wschodu, z syryjskiej mitry , a nawet upatrywano wpływ z Chin. Został nazwany henninem, co miało być pejoratywnym określeniem na czepce w formie dwóch rogów, jednak omyłkowo termin obowiązywał także czepce w formie jednego stożka.
Koturny
W starożytnym teatrze greckim, aby grających aktorów było lepiej widać, zakładano specjalne buty na wysokiej, drewnianej podeszwie, które zyskały miano koturnów. Powróciły jako modny fason obuwia, głównie damskiego, w pierwszej połowie XVI wieku, kiedy były noszone przez modne Hiszpanki i Wenecjanki. W XX wieku weszły na trwałe do mody. Pomimo, że nie są tworzone specjalnie do noszenia w teatrze, nie zatraciły do końca swojego funkcjonalnego przeznaczenia – kobiety do dzisiaj chodzą w butach na koturnach, by stać się wyższymi.
Parasolki
Także parasol, przedmiot prawdopodobnie sprowadzony ze Starożytnych Chin do Europy, w modzie na szeroka skalę pojawił się pod koniec XVII wieku. Najpierw ochraniał przed słońcem, potem stał się niezmiennym atrybutem szlachcianki i damy. Zaczęto wytwarzać parasole różnej długości, koloru, stosowanego materiału, tak by komponował się z kompletami sukienek, dodatków w postaci torebek, butów itp. W XX wieku zaczął powtórnie pełnić pierwotne funkcje – czyli chronił przed słońcem lub opadami atmosferycznymi.
Peruka
Fantazyjne fryzury oraz nakrycia głowy były w modzie już od czasów starożytnych. Noszono także peruki by zabezpieczyć głowę przed owadami rozsiewającymi choroby i gnieżdżącymi się w naturalnych włosach. Dlatego głowy golono i zakładano peruki, taki zabieg higieniczny był niezbędny szczególnie w upalnym klimacie Starożytnego Egiptu. Jednak istota noszenia peruki zmieniła się od XVII wieku, kiedy na dworze francuskim Ludwik XIII zaczął poważnie chorować i tracić włosy. By zakryć łysinę, zaczął nosić wymyślne peruki. Skoro król nosił peruki, dlaczego i jego dworzanie nie mieliby takiej nosić jak on? Powstająca moda na noszenie peruk z długich loków, swój szczyt osiągnęła pod koniec XVII wieku. Ludwik XIV dość niechętnie odnosił się do tego wynalazku, z racji posiadania zdrowych, długich włosów. Jednak nie łamiąc konwencji, zakładał perukę z „okienkami” by móc przez nie przepuszczać pukle swoich naturalnych włosów. Zdarzało się, że głowy specjalnie golono by móc swobodnie nosić taką perukę, co stanowi całkowite wypaczenie jej pierwotnej funkcji. Odtąd wielu elegantów prześcigało się w wymyślaniu coraz bardziej nienaturalnych fryzur. Szlachcic Binet wymyślił perukę trzyczęściowa z puklami lokowanych włosów, które piętrowo opadały na głowę i plecy, stad takie peruki otrzymały nazwę „binette”. Na początku XVIII wieku Francja eksportowała swoje wyroby do innych krajów, a najznakomitsi perukarze stawali się równie sławni, co kreatorzy mody odzieżowej.
Negliż
Kolejne pomysły funkcjonalne, które stały się elementem modnym, należy przypisać Francuzom.
Pojedyncza suknia niespinana i luźno wisząca, zwana „negliżem” (négligé) pojawiła się najprawdopodobniej dzięki Madame de Montespan. Oficjalna metresa Ludwika XIV, chcąc zakryć błogosławiony stan, nosiła tego typu suknie, przechadzając się na dworze. Kobiety szybko poszły w jej ślady. Nie tylko dworzanki, ale także mieszczanki zaczęły ubierać się jak markiza. Z ubioru na pozór funkcjonalnego, zrodziła się moda na negliże, których triumf wyznaczyła epoka XIX wieku. Wtedy z negliżu wykształciła się halka , która zastąpiła noszone dotychczas spódnice spodnie, aż ostatecznie stała się zaczątkiem mody bieliźnianej.
Spencer
Spencerami przyjęło się określać krótką, dopasowaną kurtkę, o bardzo wąskich rękawach, którą nosił angielski książę Spencer, żyjący na przełomie XVIII i XIX wieku. Początkowo ubierali je tylko mężczyźni, ale z racji zmian społecznych, idei zrównania praw kobiet i mężczyzn głoszonych w XIX wieku, taka kurtka zainteresowała swoim oryginalnym fasonem również płeć żeńską, a przede wszystkim okazał się być dla nich bardzo funkcjonalna. Zapewniała okrycie dla ramion w chłodne wieczory, ponieważ chadzano w cienkich muślinowych bluzeczkach. Dotąd jednym sposobem na ogrzanie się było zakładanie dodatkowego szala, wykonanego z indyjskiego kaszmiru (potem zastąpionego przez tańszy wyrób angielski). Noszenie spencera było znacznie wygodniejsze niż owijanie się szalem. Powrót do XIX-wiecznego spencerku widać także w dzisiejszej modzie damskiej, jego rozwinięciem jest bolerko.
Torebki
Wraz z porzuceniem wielowarstwowych sukien na rzecz noszenia pojedynczej warstwy ubioru, bez gorsetu i panier, zanikła możliwość stosowania ukrytych kieszeni, jakie dotąd każdy strój kobiecy posiadał. Bogactwo plisowanego materiałów, falbanek, halek i koronek, pozwalało na skuteczne zakrycie kieszeni, a przy sukience jednowarstwowej okazało się to już niemożliwe. Aby poradzić sobie z tym problemem, stworzono „kieszeń”, którą będzie można nosić na zewnątrz. Brzmi to dość dziwnie, ale chodzi przede wszystkim o rodzaj damskiej torebki, jaką znamy dzisiaj. W XVIII i XIX wieku zwaną ją reticule. Były niewielkie, noszone na sznureczku, świetnie zastępowały dawne kieszenie sukienki. Z czasem reticule zaczęły przybierać inne kształty i rozmiary, rozwijając rynek mody damskich torebek. Obecnie mamy pokaźna różnorodność mniejszych i większych, które nie zastępują nam kieszeni, lecz dawne plecaki i duże torby. Torebka to z pewnością jeden z najlepszym wynalazków mody nowożytnej, skutecznie rozwijany od XX wieku.
To w czym chodzimy dzisiaj, jest wynikiem długoletniej ewolucji mody i tego co stworzyła w poprzednich epokach, w skutek przemian społecznych, ekonomicznych oraz estetycznych. Pozornie rzeczy praktyczne zaczynały służyć tylko do dekoracji (tak jest choćby z biżuterią, która w większości straciła swoje symboliczne znaczenie), ale często ich funkcja miała tendencje powrotne kiedy w danym czasie zmieniały się możliwości ekonomiczne, obyczaje oraz potrzeby ludzkie, tak jak stało się choćby z parasolką.
Anna Mallek
Komentarze są zamknięte, ale 1 | Trackbacks i Pingbacks są otwarte.